Wspólny rynek ogromną szansą na dynamiczny rozwój. Polska przetarła ścieżkę dla Ukrainy

Idea wspólnego rynku sięga samego początku procesu integracji Europy. W 1951 r. zaczęła funkcjonować Europejska Wspólnota Węgla i Stali, powołana przez sześć krajów założycielskich: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Kolejnym krokiem było powołanie w 1958 r. Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W obecnym kształcie wolny rynek funkcjonuje na mocy porozumienia z Schengen z 1985 r. Klamrą, która spięła proces wieloletniej integracji, zapewniając obywatelom 12 państw swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału, było natomiast podpisanie w 1992 r. w holenderskim Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej (oficjalnie UE powstała 1 listopada 1993 r.).

Polska droga do integracji

Polska na ścieżkę wiodącą do członkostwa w UE weszła już na początku lat 90., zapoczątkowując reformy, które miały przekształcić kraj w byt demokratyczny o gospodarce rynkowej. Główne założenia ówczesnego programu reform to: liberalizacja, stabilizacja i reformy instytucjonalne.

Liberalizacja obejmowała przywrócenie swobodnej działalności gospodarczej, w tym handlu, zniesienie rozdzielnictwa i uwolnienie cen. Stabilizacja gospodarki to działania, które miały zlikwidować nierównowagę m.in. w obszarach fiskalnym (deficyt budżetowy i zadłużenie), pieniężnym (walka z inflacją) i walutowym (deficyty dewiz). System podatkowy został uproszczony i ujednolicony, a opodatkowanie zostało zróżnicowane w zależności od sytuacji podmiotu. Wtedy też uzyskał niezależność Narodowy Bank Polski i powołany został Urząd Antymonopolowy (obecnie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Powołano również instytucje wspierające przedsiębiorczość: Agencję Rozwoju Przemysłu, Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Transformacja systemu gospodarczego z centralnie planowanego do rynkowego zakończyła się powodzeniem. Po przejściowym okresie recesji i wzroście bezrobocia, które były skutkami ubocznymi przestawiania gospodarki na nowe tory, Polska weszła na ścieżkę dynamicznego wzrostu gospodarczego. Zwieńczenie kilkunastoletniego procesu transformacji i integracji z krajami Europy Zachodniej nastąpiło w 2004 r., gdy razem z 9 innymi państwami Polska przystąpiła do Unii Europejskiej.

Jak rozwinęła się Polska dzięki UE?

Przystąpienie Polski do UE i włączenie naszego kraju w struktury wspólnego rynku (swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i osób) przyniosło wiele pozytywnych efektów. O korzyściach wynikających z członkostwa w UE mówią liczby.

Jak wynika z raportu niezależnego instytutu WiseEuropa, od 1995 r., kiedy to polska gospodarka weszła na ścieżkę szybkiego rozwoju gospodarczego, dochód na mieszkańca wzrósł niemal trzykrotnie (o 197 proc.): z 12 399 do 36 798 USD w 2022 r. Dobrobyt przeciętnego Polaka systematycznie się poprawia. W momencie przystąpienia do UE PKB Polski wynosiło 52 proc. średniej unijnej, a obecnie jest to już 80 proc.

Co więcej, w 1995 r. eksport stanowił 23 proc. PKB Polski, obecnie jest to już 62 proc. Nominalnie zwiększył się on ponad 7-krotnie (z 48 mld do 351 mld USD w 2022 r.). Udział Polski w handlu wewnątrzunijnym stale rósł, a nasz kraj stał się integralnym elementem europejskich łańcuchów dostaw. Na rynek unijny trafia aż 88 proc. łącznego eksportu Polski. W ciągu ostatnich 25 lat jego nominalna wartość wzrosła ponad 13-krotnie.

Największym partnerem handlowym dla Polski są Niemcy (27,7 proc. polskiego eksportu). Ważnymi partnerami, ale już ze znacznie mniejszymi udziałami w eksporcie, są także Czechy (5,9 proc.), Francja (5,7 proc.) i Włochy (4,7 proc.). Eksport Polski do USA i Chin stanowi jedynie 2,8 i 1,2 proc.

Integracja ze wspólnym rynkiem UE przyniosła także znaczące korzyści związane z napływem zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Na przestrzeni ostatnich 25 lat aż 94 proc. z nich pochodziło z krajów Europy.

Na koniec należy wspomnieć o Funduszach Europejskich. Polska mogła korzystać z funduszy strukturalnych i spójności UE. Uzyskane środki pomagały finansować inwestycje infrastrukturalne (ale także rozwojowe, społeczne, edukacyjne i innowacyjne). Saldo transferów pomiędzy Polską a Unią Europejską w latach 2004-2021 jest dla Polski dodatnie i wynosi ponad 141 mld EUR.

Źródło: Adobe Stock.

Przystąpienie do UE, a co za tym idzie – wspólnego rynku, to także konkretne wyzwania, którym trzeba sprostać.

Źródło: Adobe Stock.

Unijne regulacje dotyczące np. praw pracowniczych i socjalnych wymagały od polskich firm zapewnienia odpowiednich warunków pracy i płacy.

Źródło: Adobe Stock.

Możliwość swobodnego przemieszczania się doprowadziła do emigracji wykwalifikowanych pracowników.

Źródło: Adobe Stock.

Rynek unijny otworzył Polskę na konkurencję w sektorze rolniczym, co wpłynęło na spadek produkcji rolniczej.

Co musi zrobić Ukraina, by dołączyć do UE?

Polska jest wskazywana jako przykład udanych reform. Jej działania mogą też być drogowskazem dla innych państw ubiegających się o akcesję, w tym Ukrainy.

W czasie, gdy Polska szybko się bogaciła i doganiała kraje zamożniejsze, Ukraina niemal stała w miejscu. Dochód na jednego mieszkańca zwiększył się z 7 906 USD w 1995 r. do 10 731 USD w 2022 r. Efekt jest tym wyraźniejsze, że jeszcze w 1995 r. PKB per capita w Ukrainie wynosiło 63,8 proc. tej wartości w Polsce, podczas gdy w 2022 r. było to tylko 29,2 proc.

Z jakimi wyzwaniami musi zmierzyć się Ukraina, by w przyszłości stać się "drugą Polską"? Eksperci instytutu WiseEuropa wskazują kilka kluczowych obszarów.

Reformy instytucjonalne powinny sprzyjać prowadzeniu działalności gospodarczej, zapewnić efektywny system sądowniczy i podatkowy oraz wzmocnić ład korporacyjny i prawo konkurencji. Wspieranie przedsiębiorczości powinno odbywać się m.in. poprzez uproszczenie procedur zakładania, prowadzenia i zamykania firm, tworzenie bodźców dla inwestycji prywatnych, zapewnienie dostępu do kredytów i finansowania, rozwijanie partnerstw publiczno-prywatnych, a także inicjowanie programów szkoleniowych i edukacyjnych. Reformy powinny także doprowadzić do wdrożenia odpowiednich mechanizmów antykorupcyjnych.

Kluczowa jest współpraca międzynarodowa, a więc budowanie konstruktywnych relacji z państwami członkowskimi, instytucjami UE i alternatywnymi mechanizmami regionalnej współpracy. Dla przedsiębiorstw i biznesu to możliwość rozwoju oraz czerpania know-how od innych państw.

Poprawa standardów życia mieszkańców Ukrainy nie będzie również możliwa bez systematycznego podnoszenia kompetencji społeczeństwa. Istotnym elementem jest edukacja i komunikacja na temat celów, ale też korzyści i wyzwań wynikających z przystąpienia do UE.

Korzystając z doświadczenia Polski, warto też powołać wyspecjalizowane organy wspierające reformy. W naszym kraju instytucjami, które organizowały, koordynowały i monitorowały postępy procesu integracji były Komitet Integracji Europejskiej oraz Urząd ds. Negocjacji o Członkostwo RP w UE.

Więcej informacji na temat wspólnego rynku oraz polskiej drogi do członkostwa we Wspólnocie, w tym korzyści, ale też wyzwań z tym związanych, można znaleźć w raporcie instytutu WiseEuropa.